Wiadomo¶ci | ||||||
---|---|---|---|---|---|---|
|
Materia³y na e-mail |
---|
|
Ochrona praw cz³owieka w Polsce |
![]() |
![]() |
![]() |
Konstytucja Rzeczpospolitej a Prawa Cz³owieka- Regulacja konstytucyjna po¶wiêcona problematyce praw cz³owieka jest bardzo rozbudowana. Przede wszystkim ujêta zosta³a w rozdziale II Konstytucji RP. Jednak przepisy odnosz±ce siê bezpo¶rednio do statusu jednostki zawarte s± równie¿ we wstêpie (preambule), rozdziale I (Rzeczpospolita) oraz XI (Stany nadzwyczajne). - Prawa o wolno¶ci zapisane w Konstytucji RP zosta³y podzielone na prawa i wolno¶ci cz³owieka ? przys³uguj±ce wszystkim ludziom oraz prawa i wolno¶ci obywatela ? przys³uguj±ce tylko obywatelom polskim. Zaskar¿enie na drodze s±dowej- Ka¿dy obywatel ma prawo zastosowania ¶rodka odwo³awczego w postaci rewizji czy za¿alenia.- S±dy rejonowe rozstrzygaj± wiêkszo¶æ spraw karnych, cywilnych, rodzinnych, opiekuñczych, gospodarczych z zakresu prawa pracy i ubezpieczeñ spo³ecznych. - S±dy okrêgowe stanowi± pierwsz± instancjê w sprawach o zbrodnie, o ochronê praw autorskich, dóbr osobistych, rozwodów itp. Oraz kontroluj± i rozpatruj± prawid³owo¶æ podjêtych rozstrzygniêæ s±dów rejonowych, jako II instancja. - Od orzeczeñ s±dów okrêgowych mo¿na siê odwo³aæ do s±du apelacyjnego. - Rozpoznawanie kasacji orzeczeñ s±dowych oraz nadzór nad dzia³alno¶ci± innych s±dów w zakresie orzekania nale¿y do S±du Najwy¿szego. Skarga do Trybuna³u Konstytucyjnego- Prawo do wyst±pienia ze skarg± konstytucyjn± przewiduje artyku³ 79 ustawy 1 Konstytucji RP.- Szczegó³owe uregulowania zawiera ustawa z dnia 1 sierpnia 1997 o Trybunale Konstytucyjnym. - Skargê konstytucyjn± sporz±dziæ dla skar¿±cego wy³±cznie adwokat lub radca prawny. - Jej przedmiotem mo¿e byæ wy³±cznie akt normatywny. W skardze konstytucyjnej mo¿na kwestionowaæ tylko regulacjê prawn±, która by³a podstaw± danego orzeczenia. - Trybuna³ konstytucyjny rozpoznaje takie skargi konstytucyjne, które zwi±zane s± z naruszeniem praw lub wolno¶ci okre¶lonych w Konstytucji RP - Skargê nale¿y z³o¿yæ do Trybuna³u Konstytucyjnego po wyczerpaniu drogi prawnej w ci±gu 3 miesiêcy od dnia dorêczenia skar¿±cemu prawomocnego wyroku, ostatecznej decyzji lub innego ostatecznego rozstrzygniêcia. - Skarga musi zawieraæ informacje ogólne (miejsce i datê sporz±dzenia, imiê, nazwisko i adres skar¿±cego oraz jego pe³nomocnika), okre¶lenie przedmiotu skargi konstytucyjnej (dok³adne okre¶lenie skar¿onego aktu normatywnego oraz wskazanie przepisów konstytucji, które zosta³y naruszone), okre¶lenie podstawy skargi konstytucyjnej (m. in. Wskazanie orzeczenia organu w³adzy publicznej, z którym skar¿±cy ³±czy naruszenie przys³uguj±cych mu praw oraz wolno¶ci osobistych, przedstawienie argumentów wskazuj±cych na ostateczny charakter orzeczenia oraz dowodz±cych i¿ skar¿±cy wyczerpa³ wszystkie przys³uguj±ce mu ¶rodki zaskar¿enia i odwo³awcze) oraz uzasadnienie zarzutu niezgodno¶ci z konstytucj±. Wniosek o pomoc do Rzecznika Praw Obywatelskich- O pomoc mo¿e zwróciæ siê obywatel, cudzoziemiec, który znajduje siê na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, a tak¿e osoba prawna, organizacje spo³eczne i organ samorz±du. - Rzecznik Praw Obywatelskich mo¿e tak¿e podj±æ czynno¶ci z w³asnej inicjatywy. - Rzecznik mo¿e wybraæ jeden z trzech trybów dzia³ania: samodzielnie prowadziæ postêpowanie wyja¶niaj±ce, zwróciæ siê o zbadanie sprawy do organów nadzoru lub prokuratury lub zwróciæ siê do Sejmu o zlecenie NIK-owi przeprowadzenia kontroli okre¶lonej sprawy. - Prowadz±c w³asne postêpowanie, rzecznik ma prawo zbadaæ ka¿d± sprawê na miejscu, za¿±daæ z³o¿enia wyja¶nieñ i przedstawienia akt ka¿dej sprawy prowadzonej przez organy administracji pañstwowej, organizacje spo³eczne, samorz±dowe, osoby prawne itd. - Zakres uprawnieñ RPO nie obejmuje podejmowania decyzji w sprawie naruszenia praw obywatelskich. - Rola rzecznika polega na zwracaniu uwagi na przypadki naruszania praw i wolno¶ci obywateli oraz wszczynania przewidzianych przez prawo trybów postêpowania, zmierzaj±cych do usuniêcia nieprawid³owo¶ci - Mo¿e on wystêpowaæ do w³a¶ciwych organów z wnioskiem o podjêcie odpowiedniej inicjatywy ustawodawczej b±d¼ wydanie lub zmianê aktów prawnych ni¿szych ni¿ ustawa. - Rzecznik Praw Obywatelskich ma równie¿ prawo zwróciæ siê do Trybuna³u konstytucyjnego o uznanie aktu normatywnego lub przepisu za sprzeczny z Konstytucj±. - Mo¿e tak¿e formu³owaæ i przedstawiaæ odpowiednim organom opinie i wnioski dotycz±ce ich dzia³alno¶ci, je¶li s± one zwi±zane ze sfer± praw i wolno¶ci cz³owieka. - Wniosek do Rzecznika Praw Obywatelskich powinien zawieraæ: informacje ogólne (imiê i nazwisko, adres), okre¶lenie przedmiotu wniosku oraz potwierdzenie zasadno¶ci zarzutów. Polska przed Europejskim Trybuna³em Praw Cz³owieka w Strasburgu- Prawo wniesienia skargi indywidualnej ma ka¿da osoba fizyczna, organizacja pozarz±dowa lub grupa osób, które s± ofiarami naruszenia praw zawartych w Konwencji i protoko³ach.- Skarga do Europejskiego Trybuna³u Praw Cz³owieka w Strasburgu powinna zawieraæ strony postêpowania (skar¿±cy oraz przeciwko komu kierowana jest skarga), o¶wiadczenie dotycz±ce stanu faktycznego, o¶wiadczenie o domniemanych naruszeniach konwencji wraz z uzasadnieniem, o¶wiadczenie dotycz±ce ¶rodków odwo³awczych podjêtych przed w³adzami pañstwowymi, o¶wiadczenie dotycz±ce ¿±dañ skar¿±cego, o¶wiadczenie dotycz±ce postêpowania przed innymi organami miêdzynarodowymi jak równie¿ wykaz za³±czonych dokumentów, datê oraz podpis. Skarga do Komitetu Praw Cz³owieka ONZ - Ka¿dy obywatel, którego pañstwo ratyfikowa³o Miêdzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych oraz pierwszy artyku³ protoko³u fakultatywnego, mo¿e zwróciæ siê do Komitetu Praw Cz³owieka z indywidualn± pro¶b± o rozpatrzenie skargi dotycz±cej naruszenia jego praw - W razie stwierdzenia dopuszczalno¶ci, czy zasadno¶ci skargi, komitet mo¿e za¿±daæ wyja¶nieñ od pozwanego pañstwa oraz zwróciæ siê z pro¶b± o naprawienie szkody. - Komitet nie posiada jednak ¿adnych mo¿liwo¶ci prawnych, by wyegzekwowaæ respektowanie praw zapisanych w paktach. - Skuteczno¶æ wystêpowania do komitetu wynika jednak z wysokiego autorytetu jego opinii na arenie miêdzynarodowej. Pocz±tki dzia³alno¶ci organizacji obywatelskichProcesy demokratycznych przemian w Polsce, które mia³y miejsce pocz±wszy od roku 1989 umo¿liwi³y Polsce, pe³n± akceptacjê miêdzynarodowych regulacji w dziedzinie ochrony praw cz³owieka. Efektem tych zmian by³o ratyfikowanie wielu umów oraz przyjêcie miêdzynarodowych procedur kontrolnych. Pierwsze organizacje i ruchy obywatelskie, stawiaj±ce sobie za cel dzia³ania, obronê praw cz³owieka, zaczê³y powstawaæ po uchwaleniu aktu koñcowego KBWE w 1975 roku. Jednym z nich by³ Komitet Obrony Robotników (KOR), powsta³y w reakcji na represje w³adz pañstwowych wobec uczestników protestu robotniczego w czerwcu 1976 roku. G³ównym zadaniem KOR by³o finansowe i prawne wspieranie prze¶ladowanych robotników. Kolejnym ugrupowaniem opozycyjnym by³ Ruch Obrony Praw Cz³owieka i Obywatela (ROPCiO), dzia³aj±cy w latach 1977-1981. Ruch widzia³ mo¿liwo¶æ realizacji stawianych sobie celów poprzez zmiany ustrojowe, zmierzaj±ce do budowy pañstwa obywatelskiego oraz uniezale¿nienie Polski od wp³ywów ZSRR. Spo¶ród powsta³ych wówczas organizacji dzia³a do chwili obecnej Komitet Helsiñski w Polsce, który od momentu powo³ania w 1982 roku kontroluje przestrzeganie praw cz³owieka i podstawowych wolno¶ci, gwarantowanych w przyjêtych przez Polskê umowach miêdzynarodowych oraz dokumentach KBWE/OBWE. Pogarszaj±ca siê pod koniec lat 70. sytuacja polityczna i ekonomiczna kraju doprowadzi³a m.in. do utworzenia przez opozycyjnych dzia³aczy Wolnych Zwi±zków Zawodowych. W rezultacie kierowanego przez zwi±zki strajku w Stoczni Gdañskiej w 1980 roku by³o utworzenie, za zgod± w³adz, Niezale¿nego Samorz±dnego Zwi±zku Zawodowego "Solidarno¶æ". Prowadzenie w Polsce stanu wojennego w grudniu 1981 roku zahamowa³o oficjaln± aktywno¶æ organizacji obywatelskich i pracowniczych, zmuszaj±c je do prowadzenia w podziemiu dzia³alno¶ci na rzecz praw cz³owieka. Wyrazem uznania spo³eczno¶ci miêdzynarodowej dla poczynañ opozycji demokratycznej w Polsce by³o przyznanie w 1983 roku Pokojowej Nagrody Nobla przywódcy "Solidarno¶ci" i pó¼niejszemu prezydentowi Rzeczypospolitej - Lechowi Wa³êsie.Organizacje pozarz±dowe dzia³aj±ce na rzecz ochrony praw cz³owieka w Polsce- Polska struktura Amnesty International, bêd±ca czê¶ci± ¶wiatowego ruchu dzia³aj±cegow oparciu o idee Powszechnej Deklaracji Praw Cz³owieka. - Helsiñska Fundacja Praw Cz³owieka w Polsce - niezale¿ny instytut edukacyjno-badawczy. Sposób dochodzenia w³asnych praw w kraju- W Polsce gwarancje ochrony wolno¶ci i praw zosta³y okre¶lone w Konstytucji w podrozdziale o takim samym tytule. Na podstawie art. 77 ust. 2, podstawowym ¶rodkiem dochodzenia w³asnych praw i wolno¶ci jest niczym nieograniczona oraz przed nikim nie zamkniêta droga s±dowa.- W polskim systemie s±dowym i administracyjnym obowi±zuje dwuinstancyjno¶æ. Oznacza to, ¿e wszystkim obywatelom przys³uguje prawo zaskar¿enia orzeczeñ i decyzji wydanych przez organ pierwszej instancji. - Równocze¶nie ka¿dy obywatel mo¿e zwróciæ siê do Rzecznika Praw Obywatelskich z wnioskiem o pomoc w ochronie swoich praw i wolno¶ci naruszonych przez organy w³adzy publicznej. - Poszkodowani maj± równie¿ prawo wnoszenia skargi do Trybuna³u Konstytucyjnego, w sprawie zgodno¶ci z Konstytucj± ustawy lub innego aktu normatywnego, na podstawie którego s±d lub organ administracyjny orzek³ lub podj±³ decyzjê naruszaj±c± ich prawa lub wolno¶ci. - Obywatelowi przys³uguje prawo do rekompensaty, je¿eli organ w³adzy publicznej poprzez dzia³ania niezgodne z prawem wyrz±dzi³ mu szkodê. Autor: Karol Macios |
? poprzedni artyku³ | nastêpny artyku³ ? |
---|
|