Konflikt w Jugosławii

Po zakończeniu II wojny światowej odbudową kraju zajął się Tito – z pochodzenia Chorwat

W momencie jego śmierci w roku 1980 rozpoczął się w Jugosławii kryzys gospodarczy, który z kolei nasilił konflikty narodowościowe

• narodzenie ruchów separatystycznych i nacjonalistycznych

Cała sytuacja doprowadziła do zaniepokojenia Serbów

• stojący na czele Republiki Serbskiej od 1986 roku Milosewic doprowadził da aneksji Wojwodiny i Kosowa w roku 1989
• akcja ta umocniła Serbię na arenie jugosłowiańskiej

W 1990 roku doszło do demokratycznych wyborów parlamentarnych w jugosłowiańskich republikach

• Serbia – Socjalistyczna Partia Serbii – Slobodan Milosewic
• Czarnogóra – Branko Bulatovic
• Słowenia – DEPOS – Demokratyczny Związek Opozycji Słoweńskiej
• Chorwacja – Chorwacka Wspólnota Demokratyczna – Franio Tudjman
• Bośnia i Herzegowina – Partia Muzułmańska – Alija Izetbegovic

Pojawiły się pierwsze hasła stworzenia konfederacji państw jugosłowiańskich

W roku 1991 Serbowie w myśl planu Milosewica o utworzeniu Wielkiej Serbii zajęli część Chorwacji

• utworzona została Republika Serbska Krainy
• w tej sytuacji Tudjman usunął Serbów w Chorwacji z działalności państwowej

Gdy 25 VI 1991 roku Słowenia i Chorwacja ogłosiły niepodległość – na ich terytorium wkroczyła armia serbska

• ze Słowenią Serbowie doszli szybko do porozumienia – walki trwały 3 tygodnie i kosztowały życie 64 ludzi
• w Chorwacji walki przybrały charakter religijny

• Serbowie – prawosławni
• Chorwaci – katolicy

• Walki w Chorwacji trwały do I 1992 roku, kiedy to zawarto rozejm – 10 000 zabitych
• Po roku rozejmu Chorwaci zaatakowali Krainę, co doprowadziło do kolejnego konfliktu

Bośnia i Herzegowina ogłosiły neutralność w konflikcie serbsko-chorwackim z powodu silnego wymieszania narodowościowego na ich terytorium

• 40 % muzułmanów
• 37 % Serbów
• 20 % Chorwatów

15 X 1991 roku Bośnia i Herzegowina ogłosiły niepodległość stając się państwem kantonalnym

• Serbowie zamieszkujący te tereny nie zgodzili się na to i ogłosili secesję tworząc Serbską Republikę Bośni i Herzegowiny na czele z Karadzicem
• Po referendum 26 II 1992 roku w sprawie niepodległości Bośni i Herzegowiny, zbojkotowanego przez Serbów doszło do walk w Sarajewie
• Chorwaci poparli muzułmanów, jednak po konflikcie wewnętrznym bośniaccy Chorwaci stworzyli 3 VII 1992 roku Herceg-Bośnię na czele z Bobanem

• Rozpoczęła się wojna totalna

• Pn i pd – zach – Serbowie
• Centrum – muzułmanie
• Pd-wsch – Chorwaci

• do roku 1994 zginęło tam około 200 000 ludzi

Sytuacja Międzynarodowa

• 27 kwiecień 1992 roku - powstała Federacyjna Republika Jugosławii („Nowa Jugosławia" albo „Trzecia Jugosławia"), składająca się z Serbii, obejmującej także autonomiczne okręgi Wojwodiny i Kosowa, oraz z Czarnogóry
• w V 1992 roku Rada Bezpieczeństwa ONZ obarczyła Jugosławię odpowiedzialnością za konflikt w Bośni i Hercegowinie i nałożyła na Serbię sankcje ekonomiczne
• 26 – 27 VIII 1992 roku w Londynie odbyła się konferencja pokojowa w sprawie Jugosławii

• nie przyniosła jakichś wymiernych skutków
• do końca 1993 roku złamano na terytorium Jugosławii ponad 70 rozejmów

Strony wspierające wojnę w Jugosławii

• USA – muzułmanów
• Niemcy – Chorwatów
• Grecja, Bułgaria i Rosja – Serbów

Po zerwaniu kolejnego rozejmu w II 1994 roku po wybuchu pocisku w centrum Sarajewa pocisku, w wyniku którego zginęło 68 osób, NATO postawiło ultimatum Serbii.

• W ciągu 10 dni Serbowie mieli się wycofać z rejonu Sarajewa, pozostawiając ciężki sprzęt
• Rosja skłoniła Serbów do przyjęcia ultimatum

18 III 1994 roku w Waszyngtonie podpisano układ o utworzeniu w Bośni i Herzegowinie federacji Chorwacko – muzułmańskiej

- dodatkowo podpisano układ o połączeniu tej federacji w konfederację z Chorwacją

Układ pokojowy Bośni i Herzegowiny

W XI 1995 roku w Dayton w USA podpisano układ pokojowy dotyczący Bośni i Herzegowiny

• układ przetrwał do roku 1998 roku, gdyż Nowa Jugosławia uderzyła na Kosowo
• Albańczycy do walki z Jugosławia utworzyli Wyzwoleńczą Armię Kosowa
• w X 1998 roku walki zostały przerwane po interwencji dyplomaty amerykańskiego Holbrooka
• po przerwaniu rokowań bez podjęcia konkretnej decyzji 24 III 1999 roku NATO rozpoczęło naloty na Jugosławię
• 27 maja 1999 roku - Międzynarodowy Trybunał ds. Zbrodni Wojennych w byłej Jugosławii oskarżył Miloszevicia i pięciu innych wysokich rangą przedstawicieli władz serbskich o zbrodnie przeciwko ludzkości
• l czerwca 1999 roku - Jugosławia poinformowała rząd niemiecki, że akceptuje plan pokojowy G-8 apelując jednocześnie o wstrzymanie nalotów
• plan ten przewidywał m.in.: stacjonowanie w Kosowie międzynarodowych sił bezpieczeństwa pod auspicjami ONZ, natychmiastowe położenie kresu przemocy w tym rejonie, wycofanie jugosłowiańskich wojsk, zapewnienie uchodźcom bezpiecznego powrotu do domu, zgodę na obecność w Kosowie organizacji humanitarnych, ustanowienie tymczasowego zarządu prowincji zgodnie z rezolucją ONZ, autonomię dla Kosowa „z zachowaniem suwerenności i terytorialnej integralności Jugosławii" oraz rozbrojenie Wyzwoleńczej Armii Kosowa
• 10 czerwca 1999 roku - Serbowie zaczęli wycofywać się z Kosowa;
• 10 czerwca 1999 roku - sekretarz generalny NATO Javier Solana polecił zawiesić trwające 79 dni naloty na Jugosławię - do Kosowa wkroczyły w następnych dniach wojska NATO i Rosji w ramach KFOR
• Lipiec 2000 roku - parlament jugosłowiański przyjął poprawki do konstytucji, które wprowadziły bezpośrednie wybory prezydenckie, co umożliwiało Miloszeviciowi ubieganie się o kolejne dwie kadencje (dotychczas prezydenta wybierał parlament, a Miloszević sprawował urząd już drugą kadencję - w świetle konstytucji trzeciej nie mógł)
• wrzesień 2000 roku - wybory prezydenckie w Jugosławii - zarówno rządzący socjaliści Slobodana Miloszevicia, jak i partie opozycyjne, popierające Vojislava Kusztunicę, ogłosiły zwycięstwo swych kandydatów - ekipa Miloszevicia oświadczyła, że konieczna jest druga tura wyborów
• 6 października 2000 roku - Sąd Konstytucyjny uznał zwycięstwo Kusztunicy, a Miloszević oddał władzę prezydencką
• styczeń 2001 roku - rząd Czarnogóry oświadczył, że chce rozwiązania federacji z Serbią -
• zwolennikiem samodzielności Czarnogóry był przede wszystkim prezydent Czarnogóry, Milo Djukanowić
• Idący za tym rozpad Jugosławii stawiałby otwartą sprawę Kosowa, gdyż rezolucja Rady Bezpieczeństwa w sprawie tej prowincji postanawiała, że Jugosławia pozostanie w dotychczasowych granicach – nie było mowy o Serbii, chociaż Kosowo jest prowincją serbską, a zatem po rozpadzie Jugosławii na nowo należałoby ustalić status Kosowa
• 2 stycznia 2001 roku - atak rebeliantów albańskich na posterunek policji we wsi Tearce, w pobliżu Tetowa w Macedonii - zginął jeden policjant, a trzech zostało rannych
• luty 2001 roku - początek walk między macedońskimi siłami rządowymi a albańskimi rebeliantami z Armii Wyzwolenia Narodowego (UCK) - początek wojny domowej w Macedonii
• Albańczycy stanowią około jednej trzeciej mieszkańców dwumilionowej Macedonii - wydarzenia na granicy macedońskiej wzbudziły obawy społeczności międzynarodowej, że działania rebeliantów mogą zakłócić delikatne stosunki pomiędzy Albańczykami i Macedończykami
• 4 marca 2001 roku - trwały walki wojsk macedońskich z Albańczykami na granicy macedońsko-serbskiej
• Macedonia zamknęła granicę z Serbią
• w efekcie ataków Albańczyków na Macedonię sojusz północnoatlantycki wyraził zgodę na dopuszczenie wojska jugosłowiańskiego na granicę z Macedonią
• 14 marca 2001 roku - oddziały jugosłowiańskiego wojska i serbskiej policji weszły do południowej części strefy buforowej między Serbią i Kosowem
• 14 marca 2001 roku - rozpoczęły się walki między Albańczykami a siłami macedońskimi w rejonie Tetova
• 17 marca 2001 roku - rząd Macedonii ogłosił mobilizację
• 13 maja 2001 roku - w Macedonii powstał rząd jedności narodowej
• 12 czerwca 2001 roku - rząd macedoński ogłosił plan pokojowy, który przewidywał m.in.jednostronne zakończenie działań wojennych i zapowiadał amnestię, ale nie powstrzymało to rebelii Albańczyków - fiaskiem zakończyły się również rozmowy toczone od 15 do 20 czerwca między rządem a Albańczykami na temat autonomii

Porozumienie między rządem a Ałbańczykami

• albański będzie drugim, obok macedońskiego, językiem urzędowym
• skład osobowy policji będzie w 2004 roku odzwierciedlał stosunki narodowościowe w Macedonii
• powstanie, finansowane z budżetu, albańskie szkolnictwo wyższe na obszarach, gdzie Albańczycy stanowią ponad 20% ludności
• prawosławie, islam i katolicyzm będą religiami równouprawnionymi
• wprowadzone zostaną stosowne zmiany w konstytucji
• Albańczycy uzyskają stosowną reprezentację w administracji rządowej i Trybunale Konstytucyjnym oraz zwiększone zostaną uprawnienia samorządu

Akcja NATO

• 26 września 2001 roku - zakończono operację „Istotne żniwa"
• noc z 26 na 27 września 2001 roku - rozwiązała się albańska Armia Wyzwolenia Narodowego (UCK) w Macedonii
• noc z 15 na 16 listopada 2001 roku - parlament macedoński uchwalił piętnaście poprawek do konstytucji, które rozszerzyły prawa mniejszości albańskiej zgodnie z porozumieniem z sierpnia
• 12 lutego 2002 roku - w Hadze rozpoczął się proces byłego prezydenta Jugosławii Slobodana Miloszevicia, oskarżonego o zbrodnie wojenne popełnione w Chorwacji, w Bośni i Hercegowinie oraz w Kosowie
• prokurator w sprawie Milosevica – Carla de Ponte

Autor: dr Andrzej Żygadło