Wiadomości | ||||||
---|---|---|---|---|---|---|
|
Materiały na e-mail |
---|
|
Rodzina jej typy i funkcje |
![]() |
![]() |
![]() |
Definicja rodzinyRodziną nazywamy podstawową, pierwotną, małą grupę społeczną składającą się z rodziców, ich dzieci (także adoptowanych) i krewnych. Rodziców łączy więź małżeńska, rodziców z dziećmi – rodzicielska. Do głównych funkcji rodziny zaliczamy: Funkcje rodziny
Inne funkcje rodzinyFunkcje materialno – ekonomiczne wiążą się z postępującą partykularyzacją dochodów członków rodziny. Często zarobkują oboje rodzice, także dorastające dzieci. Członkowie rodziny zatrzymują część dochodów przez siebie osiąganych, przeznaczając je na realizację własnych celów; Funkcja kontrolna ulega coraz dalej idącym ograniczeniom, co wynika z anonimowości jednostki poza domem, zwiększenia czasu przebywania poza nim. Autonomizacji członków rodziny itd.; Funkcja socjalno – wychowawcza ulega zawężeniu na rzecz poszerzenia obszarów działania innych instytucji. Tym niemniej oddziaływanie socjalizacyjne rodziny odgrywa fundamentalną rolę dla prawidłowego funkcjonowania człowieka i społeczeństwa. Ogromnie zyskała na znaczeniu emocjonalno – ekspresyjna funkcja rodziny, między innymi ze względu na wzrost rangi uczuć wyższych (miłość). Szersza definicja rodziny określająca specyficzny układ relacji międzyludzkich zwany rodziną. „Rodzina to mała grupa społeczna złożona z osób, które łączy stosunek małżeński i rodzicielski oraz silna więź międzyosobnicza, przy czym stosunek rodzicielski używany jest w szerokim, społeczno – prawnym rozumieniu tego terminu, umacniany z reguły prawem naturalnym, obyczajami i kontekstem kulturowym”. Rodzina jako grupa lub instytucja społeczna Wielu badaczy za socjologami przyjmuje, że rodzinę można rozpatrywać bądź w kategoriach grupy, bądź też w kategoriach instytucji społecznej. Rodzina rozumiana jako grupa społeczna to zbiorowość krewnych mieszkających zarówno we wspólnym gospodarstwie domowym, jak i poza nim. Jak podaje Z. Tyszka: Grupa krewnych ma poczucie swojej odrębności w stosunku do niekrewnych, ma własne zadania i cele życiowe, układ stałych międzyosobniczych stosunków, określoną strukturę. Posiada, więc wszystkie podstawowe socjologiczne kontakty socjologiczne, face to face. Stosunki pomiędzy ludźmi są bliskie, intymne, nasycone emocjami, a szczególnie w ostatnich czasach więzi osobowe i znaczące interakcje przeważają nad organizacją i związkiem ról społecznych”. Trzon rodzinyPodstawą i trzonem rodziny jest małżeństwo, czyli legalny, względnie trwały związek kobiety i mężczyzny, powołany w celu wspólnego pożycia, współpracy dla dobra rodziny, a więc głównie wychowywania dzieci i wzajemnej pomocy. Więź rodzinna, podobnie jak więź społeczna, przejawia się dwóch odrębnych płaszczyznach subiektywnej i obiektywnej. Płaszczyznę subiektywną stanowi świadomość łączności z innymi osobami w rodzinie oraz poczucie przynależności do rodziny jako odrębnej grupy społecznej. Przejawia się to w sferze myśli, uczuć, uznawanych wartości oraz zgodnych z tym działań. Płaszczyzna obiektywna więżi rodzinnej oparta jest na czynnikach prawnych, obyczajowych, religijnych, społecznych, gospodarczych. Czynniki te działają na rzecz rodziny jako podstawowej grupy społecznej i każdy, kto zakłada rodzinę musi się z nimi liczyć. Zdaniem J. Brągiel Czynniki obiektywne i subiektywne w tworzeniu więzi rodzinnych mogą występować w różnych proporcjach, lecz zawsze wzajemnie się warunkują i uzupełniają. Więzi rodzinne jako element struktury rodziny wyznaczają główne formy i typy rodzin. Stanowią, zatem jedno z najważniejszych kryteriów ich podziału. Wyróżnia się najczęściej trzy typy rodzin Typy rodzin
Rodzina małaSkłada się z pary małżeńskiej i niepełnoletnich dzieci. Według Z. Tyszki wspólną cechą rodzin małych jest to, że są to rodziny dwupokoleniowe, chociaż wyjątek stanowi rodzina jednopokoleniowa, ,„która de facto jest dopiero zalążkiem rodziny małej”. W rodzinach małych kontakty osobowe z krewnymi ograniczone są do najbliższych członków rodziny. Według J. Brągiel dalsi krewni czują się odciążeni od obowiązków wzajemnej opieki i pomocy. Według Sylwii Badory, Barbary Czeredeckiej i Danuty Marzec, Autorek publikacji zatytułowanej „Rodzina i formy jej wspomagania”: „Rodziny tego typu (rodziny małe) występują w różnych formach, np. w formie pełnej i niepełnej, jako rodzina instytucjonalna (nacisk kładzie się na przystosowanie zachowania i postępowania współmałżonków i dzieci do sztywnych i nienaruszalnych form norm i ról życia rodzinnego) i rodzina oparta na koleżeństwie (większego znaczenia nabiera interakcja oraz ekspresja osobowości członków rodziny).” Rodzina dużaW ramach, której kilka pokoleń krewnych żyje we wspólnym gospodarstwie. Muszą to być przynajmniej trzy pokolenia. Krewni są zazwyczaj w ramach takiej rodziny połączeni wspólnotą majątkową i dominują w tego typu rodzinie więzy przedmiotowe. Rodzina duża zmodyfikowanaJest nazywana inaczej rozproszoną, zredukowaną rodziną dużą. Jest to wielopokoleniowa, bliska sobie grupa rodzinna, która nie mieszka jednak we wspólnym gospodarstwie. Z punktu widzenia wychowawczego funkcjonowania rodziny ważne wydaje się wyróżnienie kilku innych kryteriów podziału. Jednym z nich może być kryterium zawodu wykonywanego przez żywiciela rodziny, a tym samym status społeczny rodziny. W tej płaszczyźnie można wyróżnić:
Badając płaszczyznę wychowawczych ról rodziny można również wziąć pod uwagę także układ stosunków pracy zawodowej poszczególnych członków rodziny. Na podstawie kryterium układu stosunków pracy zawodowej w rodzinie można wyróżnić rodzinę tradycyjną, w której pracuje tylko mąż i ojciec, a żona i matka prowadzi gospodarstwo domowe; rodzinę, w której pracują obydwoje małżonkowie i jednocześnie nie mają nikogo z dorosłych do pomocy w domu i wychowywaniu dzieci; rodzinę, która przy zaangażowaniu zawodowym obojga małżonków korzysta z takiej pomocy. Podział rodzin według stanu ekonomicznego
Przyjmując za kryterium taki element struktury rodziny, jak rozkład władzy i autorytetów, można, szczególnie w rodzinie dużej, wyróżnić trzy podstawowe jej typy:
Z punktu widzenia warunków wychowawczych w rodzinie, interesujący i znany od dawna jest podział rodzin według ich liczebności. Uwzględnia on:
Pozornie podział ten traci na aktualności w miarę upowszechnienia się w kulturze europejskiej rodziny małodzietnej. Kolejnego podziału rodzin można dokonać, biorąc pod uwagę zróżnicowanie więzi społecznej. Przy czy to zróżnicowanie obejmuje zarówno normalną Strukturę rodzin, jak i strukturę zaburzoną. Taki podział wydaje się ważny i aktualny nie tylko z socjologicznego, ale i pedagogicznego punktu widzenia. Wspomniane powyżej kryterium pozwala na wyróżnienie następujących typów rodzin:
Relacje pomiędzy rodzicami a dziećmi we współczesnej Polsce są w miarę poprawne, a pozycja dziecka, bez względu na płeć, jest w rodzinie bardzo wysoka. Jednakże współczesna rodzina jest poddawana presji czynników wewnętrznych i zewnętrznych i ulega często naciskowi i przestaje funkcjonować w sposób prawidłowy. Procesem wywierającym ogromny wpływ nie tylko na zjawisko życia rodzinnego, ale mającym swoje odniesienie w funkcjonowaniu szerszych struktur społecznych, jest autonomizacja jednostki. We wspólczesnych społeczeństwach europejskiego kręgu kulturowego proces ten wyraża się w narastającym prymacie interesów i osobistych dążeń człowieka w stosunku do interesów i celów grupowych. W sferze subiektywnej wyraża się w dążeniu człowieka do autonomii i względnej przynajmniej niezależności, w upominaniu się o własne korzyści, w ograniczaniu skłonności do poświęceń. Cywilizacja postindustrialna sprzyja tego rodzaju zjawiskom, a nawet je generuje. Rozwój nauki i techniki stwarza możliwości wyizolowanego funkcjonowania człowieka, coraz bardziej uniezależnionego od bezpośredniej pomocy innych ludzi. Zwiększona ruchliwość przestrzenna wyrywa jednostki z tradycyjnych kręgów wspólnotowych, uniezależnia od ich wpływu, poszerza zakres autonomii. Druga połowa XX wieku zintensyfikowała autonomię człowieka wobec narodu, społeczności lokalnej, mikrogrup i innych ludzi, w tym także w stosunku do własnej rodziny. Autonomizacja jednostki implikuje procesy indywidualizacji zachowań wewnątrz rodziny. W okresie preindustrialnym praca zarobkowa wykonywana była na terenie domu rodzinnego bądź w ścisłym z nim powiązaniu (rzemiosło, handel, praca na roli). W okresie industrialnym mąż wykonywał pracę najemną w pozarodzinnych instytucjach zarobkowych, w drugiej kolejności czyni to żona, dzieci zaś w wyniku rozwoju szkolnictwa uczęszczają do szkoły. Epoka postindustrialna wymienione procesy zwielokrotniła i zintensyfikowała. Ukształtowała się przy tym nowa hierarchia dóbr rodzinnych. Indywidualizacja wewnątrzrodzinna oraz dążenie do wysokiej jakości życia rodzinnego uzupełniają się i zachodzą nawzajem. Naczelnym dobrem w oczach ludzi stała się nie tyle trwałość rodziny, co jakość życia w jej ramach. W skali globalnej zauważa się następujące tendencje:
Z. Tyszka: Socjologia rodziny, op., cit., s. 84. |
następny artykuł » |
---|
|